Atlete Elaine den Exter: “Een startlicht in plaats van een startschot zou voor mij een wereld van verschil maken”
In onze nieuwe serie “Gedreven door sport” lees je verhalen van sporters over de kracht van sport, het overwinnen van obstakels en jezelf kunnen zijn. In deze editie vertelt Elaine den Exter over haar passie voor atletiek en de Deaflympics.
“Op uw plaatsen, klaar, af!” En dan de knal van het startschot. Maar wat als je die knal niet hoort? Atlete Elaine den Exter (28) weet hoe dat is. “Ik ben weleens blijven staan in het startblok omdat ik het schot niet hoorde.” Ze strijdt nu voor een oplossing die doven en slechthorenden beter moet integreren in de sport.
Elaine blinkt uit in zowel reguliere als dovensportwedstrijden. Ze werd onder meer wereldkampioen indoor op de 60 meter en Europees kampioen op de 100 meter voor doven en slechthorenden. Ook in reguliere wedstrijden doet ze mee op nationaal niveau. “Ik ben begonnen bij een reguliere atletiekclub, inmiddels zo’n vijftien jaar geleden. Ik voel me daar thuis, haal veel uit de concurrentie en de kennis over hoe ik mijn techniek kan verbeteren. Ik hou van de sport, heb er leuke mensen leren kennen. Het heeft me kortom veel gebracht. Maar dat startschot… dat blijft echt een drempel,” vertelt ze.
Rumoer
De Rotterdamse atlete werd slechthorend geboren: links heeft ze beperkt gehoor, rechts hoort ze niets. Ze noemt het ‘een geluk’ dat artsen dit al vroeg vaststelden. Als baby droeg ze al een gehoorapparaat, met een speenclip aan haar romper bevestigd. Daardoor kon ze, net als ieder ander kind, haar stem leren ontwikkelen. Aan Elaine hoor je dan ook niet dat ze slechthorend is.
In de communicatie is ze, naast haar gehoorapparaat, ook afhankelijk van liplezen. “Je moet je dus voorstellen dat ik normaal gesproken naar iemands gezicht kijk om instructies mee te krijgen. Maar bij de start zit ik in het startblok met mijn hoofd naar beneden. Ik moet extreem mijn best doen om het schot te horen. Soms is het zó zacht, dat het bijna niet te doen is. Helemaal bij indoorwedstrijden waar het geluid en het rumoer in de hal het nog lastiger maken. Ik ben dus al veel energie kwijt doordat ik me moet concentreren op dat ene geluid, terwijl ik liever, net als mijn concurrenten, al mijn focus op de sprint zou leggen.”
Het is haar weleens overkomen dat ze pas doorhad dat het startschot had geklonken toen ze haar concurrenten zag wegsprinten. “Dat wil je echt niet.”
Startlicht
Bij wedstrijden voor doven en slechthorenden, zoals de Deaflympics, is dat probleem er niet. Daar wordt de start aangegeven met een lamp in plaats van een schot. Atleten mogen zelf bepalen waar de lamp op hun startblok komt te staan. Het klinkt misschien als een simpele oplossing, maar het is genuanceerder, legt Elaine uit. “Ik ben niet gewend om met zo’n lamp te starten. In Nederland mag ik die bij reguliere wedstrijden niet gebruiken, maar in sommige landen kan dat wel. In Japan krijgen dove atleten bijvoorbeeld een aantekening achter hun naam, waardoor er altijd een startlicht voor hen geregeld wordt. Die atleten zijn dus volledig vertrouwd met die manier van starten, terwijl ik ter plekke moet schakelen.”
Hoewel er gesprekken plaatsvinden tussen sportorganisaties en de Dovenbond om de toegankelijkheid te verbeteren, is er nog geen structurele oplossing. “Dat is echt zonde. Zo’n startlicht zou mij enorm helpen,” zegt Elaine. “Voor veel dove en slechthorende atleten, ikzelf ook, spelen naast gehoorverlies ook evenwichtsproblemen mee. Daar kun je weinig aan veranderen. Maar iets als een startsignaal, dat is wél eenvoudig aan te passen.”
Samen met haar vriend, die ook een slechthorende atleet is en met wie ze in Zwitserland woont, wil ze onderzoeken hoe die aanpassing ook bij reguliere wedstrijden en trainingen toch ingezet kan worden.
Zelfvertrouwen
Elaine kwam bijna per toeval in de dovensport terecht, vertelt ze, toen ze tijdens haar zoektocht naar een sponsor werd doorverwezen naar de Dovenbond. “Ik wist niet dat er zoiets als de Deaflympics bestond, en ook niet dat er een Dovenbond was. Dat is best tekenend. Ik hoop dat kinderen daar nu sneller van op de hoogte zijn. Het kan namelijk echt verschil maken. Ik heb door de dovensport zoveel mooie ervaringen opgedaan. Ik werd Europees kampioen, mensen zeiden dat ik het goed deed, waren geïnteresseerd in wat ik deed. Dat heeft me veel zelfvertrouwen gegeven.”
Dat zelfvertrouwen was ze tijdens haar middelbareschooltijd wat kwijtgeraakt, zegt Elaine. “Mijn slechthorendheid was met name tijdens mijn puberteit iets waarvoor ik werd gepest. Ook in mijn volleybalteam reageerden teamgenoten en mijn trainer daar destijds niet altijd goed op. Misschien lag het aan de leeftijd. Als puber vind je iets dat anders is al snel gek of raar. Ze vonden het spannend als ik vroeg of ze iets wilden herhalen wat ik niet verstaan had. Ik voelde me op een gegeven moment echt buitengesloten. Mijn trainer wilde me zelfs geen wedstrijden laten spelen, omdat hij dacht dat mijn gehoor een te grote belemmering zou zijn.”
Ze stapte over naar judo, en daarna naar atletiek. “Daar heb ik nooit vervelende reacties gehad over mijn gehoor. Het helpt ook dat ik daar vrienden had. Die praten me bij als we bijvoorbeeld aan de start staan en de trainer iets roept bij de finishlijn. Daar hoef ik vaak niet eens om te vragen.”
Dovencultuur
Die positieve ervaringen bij judo en atletiek hebben haar een boost gegeven, vertelt ze. “Ik vond mezelf weer terug.” Sinds ze ook meedoet aan internationale wedstrijden voor doven en slechthorende is ze anders naar haar slechthorendheid gaan kijken, vertelt ze. “Op de Deaflympics maakte ik voor het eerst kennis met de dovencultuur en zag ik hoeveel variaties er zijn in doof- en slechthorendheid. Sommige atleten communiceerden alleen met gebarentaal en konden niet praten. Anderen gebruikten gebaren als ondersteuning, en weer anderen kenden helemaal geen gebarentaal. Ik kwam sporters tegen bij wie je direct merkt dat ze doof zijn, en anderen bij wie dat totaal niet opvalt. Zo kan het dus óók zijn, dacht ik. Het was echt een eyeopener. Toen ik met een atleet sprak die precies dezelfde slechthorendheid had als ik, voelde ik me voor het eerst niet meer alleen op de wereld hierin.”
Deaflympics
Zowel de reguliere als de dovensport zijn haar dierbaar, vertelt Elaine. Maar welk sportevenement voor haar het belangrijkst is? Daar hoeft ze niet lang over na te denken: de Olympische Spelen voor doven en slechthorenden: de Deaflympics. Dit internationale multisportevenement vindt elke vier jaar plaats en wordt november dit jaar gehouden in Tokio. Tijdens de wedstrijden mogen atleten geen gehoorapparaten dragen, wat het speelveld gelijk maakt. “Een wedstrijd zonder gehoor voelt echt anders voor mij,” zegt Elaine. “Ik zit dan meer in een roes. Zonder geluid voel ik me rustiger. Maar mét geluid ben ik me juist bewuster van mijn stappen, ook al hoor ik ze niet echt.”
Het is de derde keer dat Elaine aan de Deaflympics zal meedoen en dit jaar heeft ze haar zinnen gezet op de 100 meter. Ze zet in op goud. “Mijn hartslag is bij die wedstrijden moeilijker onder controle te houden,” zegt ze lachend. “Ik heb er heel veel zin in.”
Tip voor doven of slechthorenden (in de sport)
Elaine: “Ik heb eigenlijk twee tips. Eén: Blijf aandringen en vraag om herhaling als je iets niet hebt verstaan. Ook als wordt gezegd dat het niet belangrijk was of bij een grapje. Dan lach je misschien als laatste, maar je lacht wél mee. Het is belangrijk om betrokken te blijven. Door voet bij stuk te houden laat je zien dat je erbij hoort én dat je serieus genomen wilt worden.
Twee: Geef aan wat jij nodig hebt om iemand goed te kunnen verstaan of begrijpen. Het is belangrijk om daarin zelf het initiatief te nemen. Krijg je niet alles mee van wat de trainer zegt? Geef dan bijvoorbeeld aan dat video-opnames jou helpen, zodat je ook kunt zien hoe je je techniek kunt verbeteren.”
Tip voor horenden in de sport
Elaine: “Voor mij is het belangrijk dat mijn slechthorendheid niet steeds centraal staat. Als ik iets nodig heb, laat ik dat wel weten. Misschien is dat voor iedereen anders, maar mijn advies voor horenden is: ga je niet ineens anders gedragen. Iemand is echt niet heel anders omdat ie slechthorend of doof is.”
Geschreven door Roos Oosterbaan
Fotografie door Philip Meijer