Gedreven door Sport | Jop van der Laan

In onze nieuwe serie Gedreven door sport lees je verhalen van sporters over de kracht van sport, het overwinnen van obstakels en jezelf kunnen zijn binnen een team. Jop van der Laan bijt het spits af met zijn verhaal.

Zijn teamgenoten in het Nederlands rolstoelrugbyteam weten niet anders dan dat Jop van der Laan slechthorend is. Zij houden daar dan ook rekening mee. Maar dat ging niet vanzelf. “Ik liet ze allemaal een hoofdtelefoon opzetten, zodat ze konden ervaren wat ik wél en niet hoor. ‘Ooh…,’ zeiden ze. ‘Nu snappen we pas echt hoe het voor jou is.’”

“Als iemand niet zelf ervaart hoe het is om doof of slechthorend te zijn, dan is het zo moeilijk over te brengen,” vertelt Jop (27). Op een trainingskamp heeft hij zijn team daarom de oefening met de hoofdtelefoons laten doen. “Iedereen riep: ‘Wat zeg je? Wat zeg je?’ Niemand verstond elkaar goed. Voor mij was het zoiets van: snappen jullie het nu? Daarna merkte ik echt verschil. Ze hielden meer rekening met mij en een andere slechthorende teamgenoot. Ze begrepen beter waarom ik ze goed moet kunnen aankijken tijdens een gesprek. Of waarom ze tijdens de coronacrisis soms toch hun mondkapje even moesten afdoen als ze iets zeiden.”

Jop hoort alleen met zijn linkeroor en gebruikt een gehoorapparaat dat tot 35 procent versterkt. Voor de rest is hij afhankelijk van liplezen. “Zonder mondbeeld kan ik geluid niet goed filteren en moet ik gokken wat iemand zegt.” Een telefoongesprek voeren is bijvoorbeeld bijna niet te doen, vertelt hij.

Ambitieus
Dat Jop voor een teamsport koos, lijkt misschien ambitieus. Maar hij laat zien dat het mogelijk is. “Als je maar een team hebt waarin je past en een klik mee hebt,” benadrukt hij. Zijn teamgenoten houden zoveel mogelijk rekening met zijn slechthorendheid, merkt hij. “Iedereen in dit team heeft een handicap. Dat speelt geen rol.” Daardoor voelt hij zich vrij om te vragen of ze in een restaurant op een rustige plek willen zitten of hun verhaal willen herhalen. “En dan nog mis ik soms dingen. Dat is dan maar zo,” zegt Jop nuchter. “En als een teamgenoot het een goed idee vindt om een spraakbericht te sturen, app ik gewoon terug: ‘Schrijf het maar even op.’”

Talent
Jop is geboren met cerebrale parese – een bewegings- en houdingsstoornis – en gehoorschade door het CMV-virus dat zijn moeder opliep tijdens de zwangerschap. Als kind had hij altijd gevoetbald, maar toen de spierkracht in zijn benen afnam, ging hij op zoek naar een andere sport. Rolstoelrugby bleek een sport waar hij én zijn energie in kwijt kon én waar hij talent voor had. Na een half jaar al werd hij geselecteerd voor het Nederlands team. Inmiddels bijna elf jaar geleden. “Als ik één beperking zou kunnen laten verdwijnen, dan zou dat zonder twijfel mijn slechthorendheid zijn. Met mijn fysieke beperking kan ik goed leven. Mijn gehoor is mijn grootste handicap.”

Want hoewel rugby zijn lust en zijn leven is, ondervindt hij wel degelijk obstakels van zijn verminderde gehoor, vertelt Jop. De communicatie op het veld, het rumoer tijdens wedstrijden en het gebrek aan visuele aanwijzingen van scheidsrechters maken het soms lastig voor hem. “Als er iets geroepen wordt op het veld, dan hoor ik dat niet. Helemaal als dat achter me is.  Als we dan een wedstrijd terugkijken, dan zegt mijn teamgenoot: ‘Kijk, hier riep ik je.’ Ja dat begrijp ik dan ook, maar ik had dat niet gehoord.” Een pass komt daardoor wel eens niet aan of een belangrijke aanwijzing gaat langs Jop heen. “Het is honderd procent lastiger door mijn slechthorendheid. Aan het eind van de dag ben ik vaak ook bekaf. Het kost veel energie om vooral van je ogen afhankelijk te zijn.”

Fluitsignaal
In de sport wordt niet standaard rekening gehouden met slechthorende of dove spelers, merkt Jop. Bij rolstoelrugby worden spelers ingedeeld op basis van hun fysieke handicap om een zo eerlijk mogelijk speelveld te creëren. “Maar doof of slechthorend zijn telt daarin niet mee, terwijl het wel een grote impact heeft op het spel.”

Ook de communicatie met de scheidsrechter blijft een uitdaging. “Ik hoor het fluitsignaal vaak niet goed, en de bijbehorende armbewegingen komen soms te vroeg. Dan pass ik de bal al, terwijl hij nog niet gefloten had — dat is een turn-over. Het zou helpen als hij eerst fluit en daarna het gebaar maakt.”

Toch wil Jop niet klagen. “Ik weet niet anders dan dat ik niet alles meekrijg. Ik heb ook mijn eigen verantwoordelijkheid daarin: ik moet zelf ook opletten. En ik heb manieren gevonden om mijn gehoorprobleem zoveel mogelijk op te vangen.” Zo bespreekt hij vooraf het gameplan en gebruikt het team vaste gebaren. “Als de coach zijn hand opsteekt, weet ik dat ik moet zakken op het veld. En voor een teambespreking licht hij me van tevoren in over wat hij gaat zeggen. Dat helpt enorm.”

“Ik heb het idee dat mijn ogen beter werken omdat ik slechthorend ben.  Ik zie snel dingen en ook veel tegelijk. En ik heb een goed spelinzicht. Daarmee kan ik ook een hoop compenseren.” 

Gehoorapparaat
Zijn team en de sport hebben hem geholpen anders naar zijn beperking te kijken, vertelt Jop. Na een moeilijke jeugd en sombere puberteit vond hij in rugby niet alleen een uitlaatklep, maar ook een bron van motivatie. “Mijn teamgenoten stimuleerden me om alles uit de sport en het leven te halen. Hun instelling van: ‘fuck it, we gaan er gewoon voor’, heeft me enorm veel kracht gegeven.”

“Mijn teamgenoten stimuleerden me om alles uit de sport en het leven te halen. Hun instelling van: ‘fuck it, we gaan er gewoon voor’, heeft me enorm veel kracht gegeven.”

Daardoor heeft hij zijn slechthorendheid beter leren accepteren, zegt hij. “Vroeger had ik lang haar om mijn gehoorapparaat te verbergen. Maar tijdens het sporten zat dat in de weg, dus knipte ik het af. Ik merk nu dat het juist voordelen heeft als mijn gehoorapparaat zichtbaar is. Als mensen het zien, houden ze er automatisch rekening mee. Dat scheelt veel uitleg.”

Dat hij buiten het veld soms wordt aangestaard vanwege zijn gehoorapparaat of rolstoel, raakt hem niet meer. “Als kind en puber zat ik daar erg mee. Nu denk ik: kijk maar lekker. Het is mijn beperking, niet die van jou. Dat besef heeft me rust gegeven.”

Tip voor slechthorenden of doven in een teamsport:
Jop: “Wees vanaf het begin open over je slechthorendheid of doofheid. Zo kan je team er direct rekening mee houden. Moet je iemand vragen om iets te herhalen? Dat is helemaal oké. Als je het uitlegt is er vaak meer begrip en geduld. En een tip voor jezelf: probeer frustraties los te laten. Moeilijke momenten zullen er zijn, maar accepteren dat niet alles perfect gaat, maakt het een stuk makkelijker.”

Tip voor horenden in de sport:
Jop: “Houd er rekening mee dat er spelers kunnen zijn die doof of slechthorend zijn. Scheidsrechters kunnen bijvoorbeeld met duidelijke gebaren na het fluitsignaal een groot verschil maken. En als een coach voor een wedstrijd aan hen kan doorgeven dat er een slechthorende speler meedoet, maakt dat het ook een stuk makkelijker.”

✏️ Geschreven door Roos Oosterbaan